Czy warto inwestować w branżę budowlaną? Rola niedoboru siły roboczej i kosztów

Wpływ niedoboru siły roboczej na realizację projektów

Niedobory kadrowe pozostają jednymi z najpilniejszych wyzwań w branży budowlanej. Badanie z 2024 roku wykazało, że 75% pracodawców w 21 krajach europejskich zgłasza trudności ze znalezieniem pracowników o odpowiednich kwalifikacjach, co stanowi znaczny wzrost w porównaniu z 42% w 2018 roku. Niedobory te są szczególnie dotkliwe w zawodach takich jak murarz, cieśla czy elektryk—dziedzinach kluczowych dla terminowej realizacji projektów, a jednocześnie coraz trudniejszych do obsadzenia, gdy starsza kadra odchodzi na emeryturę, a nowi pracownicy niechętnie wybierają te zawody.

Luka kadrowa ma charakter strukturalny, a nie cykliczny. Sektor budowlany zmaga się z uzupełnieniem umiejętności w miarę, jak branża ewoluuje w kierunku bardziej zaawansowanych technologicznie procesów. Programy szkolnictwa zawodowego nie nadążają za potrzebami, a zmiany w politykach migracyjnych w kilku krajach UE dodatkowo ograniczyły dostęp do pracowników z zagranicy, którzy wcześniej uzupełniali braki na lokalnym rynku.

Niedobory siły roboczej wpływają obecnie zarówno na koszty, jak i przewidywalność realizacji projektów. Opóźnienia są coraz częściej przypisywane nie problemom z materiałami czy uzyskaniem pozwoleń, lecz brakom personelu na budowach. W odpowiedzi niektórzy deweloperzy zmniejszają skalę projektów, wydłużają harmonogramy lub skłaniają się ku metodom budownictwa poza placem budowy. W regionach o wysokim popycie harmonogramy budów wydłużają się nawet o kilka miesięcy, co przekłada się na wyższe koszty finansowania i utrzymania.

Dla inwestorów te zmiany oznaczają ryzyko realizacyjne, które trudno dokładnie oszacować i ograniczyć. Przedsiębiorstwa dysponujące solidną siecią podwykonawców, wewnętrznymi programami szkoleniowymi lub wczesnymi wdrożeniami automatyzacji lepiej radzą sobie z ograniczeniami kadrowymi. Jednak niedobór wykwalifikowanych pracowników prawdopodobnie pozostanie trwałym wyzwaniem, wpływając na marże, terminy realizacji oraz alokację kapitału w całym sektorze.

Automatyzacja i robotyka w sektorze budowlanym: częściowe rozwiązanie

Sektor budowlany wciąż należy do najmniej zautomatyzowanych sektorów, mimo rosnącej presji na poprawę wydajności i ograniczenie kosztów pracy. Podczas gdy sektor produkcyjny w dużej mierze wykorzystuje roboty, branża budowlana nadal w znacznym stopniu opiera się na pracy manualnej.

Automatyzacja w sektorze budowlanym obejmuje technologie takie jak autonomiczne maszyny, roboty murarskie, drony do pomiarów i druk 3D betonu. Ich wdrożenie stopniowo rośnie, szczególnie w dużych projektach infrastrukturalnych w Europie, gdzie programy pilotażowe skróciły czas realizacji i zmniejszyły ilość odpadów. Jednak większość korzyści ogranicza się wciąż do wczesnych etapów prac, takich jak wyrównywanie terenu czy roboty ziemne, a nie do wyspecjalizowanych zawodów.

Choć autonomiczne roboty budowlane mogą pomóc w odciążeniu niektórych pracochłonnych zadań, nie zastąpią one wykwalifikowanych pracowników. Zmieniają raczej rolę człowieka na bardziej nadzorczą i precyzyjną. Takie bariery jak wysokie koszty kapitałowe czy skomplikowana integracja z procesami nadal ograniczają wdrożenia, zwłaszcza w mniejszych firmach.

Ogólnie rzecz biorąc, automatyzacja staje się obecnie czynnikiem wyróżniającym. Firmy inwestujące w robotykę i cyfrowe procesy pracy zazwyczaj skuteczniej dotrzymują terminów i rzadziej ponoszą dodatkowe koszty. Chociaż nie rozwiązuje to w pełni problemu braków kadrowych, automatyzacja zapewnia przewagę strategiczną w sytuacji ograniczonej dostępności pracowników.

Czy inwestowanie w firmy budowlane to dziś trafny wybór?

Inwestowanie w firmy budowlane wciąż może być skuteczną strategią, ale sukces zależy od umiejętności wskazania spółek potrafiących sprostać obecnym wyzwaniom branży. Zainteresowanie inwestorów przesuwa się z szerokiej ekspozycji na sektor w stronę firm o elastycznych strategiach i mocnych bilansach.

Najważniejsze cechy, na które inwestorzy zwracają dziś uwagę, obejmują:

• Zdywersyfikowane źródła przychodów. Firmy działające w różnych segmentach, takich jak infrastruktura, logistyka czy modernizacje, zwykle doświadczają mniejszej zmienności niż te skoncentrowane wyłącznie na projektach mieszkaniowych o charakterze spekulacyjnym.
• Skuteczne zarządzanie kosztami. W warunkach wahań cen materiałów przedsiębiorstwa z efektywnymi strategiami zakupowymi i zredukowanymi kosztami operacyjnymi są w lepszej pozycji do ochrony marż.
• Stabilne portfele projektów. Dobrze uporządkowany backlog, szczególnie w projektach infrastrukturalnych finansowanych ze środków publicznych lub zgodnych z koncepcją ESG, zapewnia przewidywalność przyszłych przepływów pieniężnych.
• Odporność operacyjna. Przedsiębiorstwa z mocną siecią podwykonawców, sprawdzonymi dostawcami i cyfrowymi procesami pracy skuteczniej radzą sobie z zakłóceniami.
• Ostrożną ekspozycję na nowe firmy budowlane. Choć nowe inwestycje pozostają atrakcyjne w wybranych regionach, nadmierne zaangażowanie w rozgrzanych segmentach rynku może zwiększać ryzyko spadków. Inwestorzy wykazują coraz większą ostrożność, wybierając firmy, które równoważą nowe projekty budowlane z renowacjami i inwestycjami infrastrukturalnymi.

Podsumowując, nowe firmy budowlane mogą wciąż przynieść dobre rezultaty inwestycyjne, o ile wybieramy firmy, które potrafią skutecznie zarządzać ryzykiem realizacyjnym.

Deweloperzy i firmy budowlane: punkt styku

Sektor budowlany i deweloperka są ściśle powiązane, ale kierują się różnymi czynnikami. Podczas gdy deweloperzy skupiają się na pozyskiwaniu gruntów, planowaniu i popycie rynkowym, firmy budowlane odpowiadają za efektywne wykonanie projektów, przekuwając projekt i finansowanie w rzeczywistą realizację. Ich wyniki są w dużej mierze zależne od terminów, zakresu i lokalizacji cykli deweloperskich.

Boom na rynku nieruchomości w latach 2020-22, napędzany niskimi stopami procentowymi i wysokim popytem na nowe mieszkania oraz obiekty logistyczne, zwiększył aktywność budowlaną w wielu regionach. Jednak rosnące koszty finansowania, inflacja i bardziej restrykcyjne przepisy planistyczne spowolniły ten trend. W efekcie liczba realizowanych projektów spada w niektórych obszarach, wzrasta w innych, szczególnie w zakresie infrastruktury publicznej, energooszczędnej modernizacji oraz wielofunkcyjnych inwestycji miejskich.

Ta zmiana podkreśla potrzebę oceny ekspozycji na sektor budowlany nie tylko przez pryzmat cen nieruchomości, ale także trwałości i głębokości przyszłego popytu. Projekty związane z urbanizacją, wymogami dekarbonizacji i infrastrukturą logistyczną mogą zapewnić stabilniejsze zwroty niż cykliczny rozwój mieszkaniowy. Firmy budowlane działające w tych strategicznych obszarach zwykle osiągają bardziej przewidywalne zyski, szczególnie w regionach, w których polityka mieszkaniowa i inwestycje rządowe napędzają działalność sektora.

Wpływ czynników środowiskowych i ryzyka dla inwestujących w sektor budowlany

Budynki odpowiadają za około 42% całkowitego zużycia energii i około 35% emisji gazów cieplarnianych w UE, co czyni je największym sektorem pod względem zużycia energii w regionie. Choć emisje wynikające z korzystania z energii w budynkach spadły o około 34% w latach 2005 i 2022, głównie dzięki poprawie efektywności energetycznej i dekarbonizacji systemów grzewczych, sektor budowlany wciąż znajduje się pod nieustanną obserwacją regulatorów, decydentów i inwestorów instytucjonalnych. Te dane dodatkowo podkreślają konieczność dostosowania branży do celów klimatycznych UE oraz zrównoważonych ram finansowania.

Nowe standardy i regulacje, takie jak Taksonomia UE, dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD) oraz bardziej rygorystyczne wymogi ujawniania informacji na temat ESG, zmieniają kryteria oceny projektów. Projekty, które nie spełniają tych wymogów, mogą spotkać się z wyższymi kosztami finansowania, ryzykiem reputacyjnym bądź wykluczeniem z instrumentów zrównoważonego finansowania. W odpowiedzi deweloperzy i wykonawcy coraz częściej stawiają na materiały niskoemisyjne, praktyki obiegu zamkniętego i efektywne gospodarowanie zasobami.

Ryzyka środowiskowe wykraczają także poza formalną zgodność. Czynniki związane z klimatem, takie jak zmienność pogody, niedobór wody czy powodzie, wpływają na możliwość realizacji inwestycji i harmonogramy prac. W rezultacie wzrosły koszty ubezpieczeń, a w ocenie ryzyka projektów coraz częściej stosuje się modele oceny fizycznego ryzyka klimatycznego. Firmy z niewystarczającą strategią środowiskową często borykają się z niższymi marżami, opóźnieniami w projektach i ograniczonym zainteresowaniem inwestorów.

W obecnych warunkach weryfikacja ekspozycji na czynniki środowiskowe stała się kluczowym elementem funkcjonowania firm budowlanych. Przedsiębiorstwa, które są w stanie spełnić nowe normy przy jednoczesnej dyscyplinie kosztowej, mają większe szanse na pozyskanie projektów i przyciągnięcie kapitału od podmiotów skupionych na zrównoważonym rozwoju.

Inwestycje w sektor budowlany wymagają selektywności i wyprzedzającego myślenia

Sektor budowlany nadal wspiera kluczowe funkcje gospodarki, od mieszkań po infrastrukturę, ale sektor przestał działać w przewidywalny sposób. Projekty zmagają się obecnie z wyższym ryzykiem realizacji ze względu na niedobory siły roboczej, zmienność kosztów czy zaostrzające się przepisy. Te czynniki zmieniają sposób planowania i prowadzenia przedsięwzięć w branży.

Wyniki inwestycyjne coraz bardziej zależą od umiejętności planowania, dostosowywania się do zmian i skutecznego prowadzenia projektów w tych warunkach. Firmy, które utrzymują jakość realizacji, kontrolują koszty i dostosowują się do nowych wymogów środowiskowych, zachowują zdolność do dyktowania cen i pozyskiwania kapitału. Ogólnie rzecz biorąc, sektor budowlany pozostaje atrakcyjnym sektorem dla długoterminowego kapitału, jednak zbyt szeroka ekspozycja nie wystarcza—kluczowa jest selektywność.