Transformacja cyfrowa i jej wpływ na polski rynek akcji

Czym jest transformacja cyfrowa – definicja i zakres pojęcia

Transformacja cyfrowa jest zmianą sposobu działania organizacji, polegającą nie tylko na szerokim wykorzystaniu technologii cyfrowych oraz danych, ale także na głębokiej zmianie mentalności ludzi, którzy pracują w firmie.

Wbrew częstym wyobrażeniom, transformacja cyfrowa nie jest jednorazową rewolucją, lecz procesem ewolucyjnym. Rewolucja zakładałaby bowiem zmiany z dnia na dzień i stworzenie zupełnie nowej organizacji, natomiast transformacja cyfrowa odbywa się w już istniejących strukturach organizacyjnych, uwzględniając ludzi, którzy od lat je tworzą, istniejące technologie, w które firma wcześniej zainwestowała, obecnie oferowane produkty i usługi, a także całą zgromadzoną wiedzę oraz dotychczasowe procesy i struktury.

Wszystkie te elementy w procesie transformacji cyfrowej muszą zostać poddane zmianom, optymalizacji, aby z czasem mogły być wykorzystane w całkowicie nowy sposób.

Różnice między digitalizacją, cyfryzacją a cyfrową transformacją

Chociaż pojęcia „digitalizacja”, „cyfryzacja” i „transformacja cyfrowa” są często używane zamiennie, ich znaczenie nie jest identyczne.

Digitalizacja to techniczne przekształcenie danych analogowych do formatu cyfrowego, na przykład przeniesienie dokumentów papierowych na format PDF.

Cyfryzacja to natomiast wykorzystanie technologii cyfrowych do automatyzacji już istniejących procesów biznesowych, np. wdrożenie elektronicznych faktur zamiast papierowych.

Transformacja cyfrowa jest pojęciem znacznie szerszym – to kompleksowa zmiana funkcjonowania organizacji, obejmująca kulturę firmy, sposób zarządzania, model operacyjny i oferowane produkty. Transformacja cyfrowa prowadzi nie tylko do poprawy efektywności, lecz także do zasadniczej zmiany sposobu, w jaki firma funkcjonuje na rynku.

Cele transformacji cyfrowej w gospodarce i biznesie

Celem transformacji cyfrowej w gospodarce i biznesie nie jest jedynie modernizacja technologiczna, lecz przede wszystkim zwiększenie konkurencyjności i stworzenie nowych wartości dla klientów. Potrzeby konsumentów nie zmieniają się bowiem radykalnie – ewoluują raczej sposoby ich zaspokajania, które w międzyczasie wpływają na potrzeby.

Przykładowo, ludzie nadal chcą oglądać filmy i seriale, ale coraz częściej wybierają platformy streamingowe, takie jak Netflix, zamiast tradycyjnej telewizji czy kina. Netflix nie zaczął od razu od usług VOD – początkowo był to serwis wysyłający płyty DVD pocztą w ramach subskrypcji, co było istotną innowacją wobec klasycznych wypożyczalni filmów. W ten sposób firma stopniowo, ewolucyjnie doszła do modelu, który dziś jest standardem. Klienci przyzwyczaili się w międzyczasie do platformy i nie czekają już na płyty DVD.

Cyfrowa transformacja biznesu – co oznacza w praktyce?

Cyfrowa transformacja biznesu oznacza kompleksową zmianę podejścia organizacji do sposobu, w jaki realizują one swoją działalność. Nie chodzi tu jedynie o zastosowanie nowych technologii, lecz o całościową zmianę filozofii prowadzenia firmy, w której technologia cyfrowa jest fundamentem wszystkich procesów.

Organizacje, które skutecznie przechodzą cyfrową transformację, nie tylko przenoszą tradycyjne działania do internetu, ale zaczynają tworzyć zupełnie nowe usługi i produkty, których wcześniej nie można było zaoferować w świecie analogowym. Przykładem mogą być usługi wirtualne, usługi subskrypcyjne oparte o dane klientów, platformy e-learningowe czy cyfrowe rozwiązania reklamowe.

Transformacja wymaga także głębokich zmian w kulturze organizacyjnej. Firmy wdrażają bardziej płaskie struktury, w których zespoły wspólnie podejmują decyzje. Kluczowa staje się komunikacja w czasie rzeczywistym i podejście agile, dzięki któremu przedsiębiorstwo szybciej reaguje na zmieniające się potrzeby rynku. Zarządy nie zarządzają już autorytarnie, lecz pełnią rolę wsparcia dla zespołów, promując otwartość, innowacyjność oraz gotowość uczenia się na błędach.

W efekcie firmy zyskują większą elastyczność oraz umiejętność ciągłego rozwoju w dynamicznym środowisku biznesowym.

Technologie napędzające transformację cyfrową (Big Data, AI, Cloud Computing, blockchain, automatyzacja)

Podstawowym motorem napędowym cyfrowej transformacji są zaawansowane technologie cyfrowe. Do najważniejszych z nich należą Big Data oraz sztuczna inteligencja (AI), które pozwalają organizacjom efektywnie analizować ogromne zbiory danych i na ich podstawie podejmować szybkie, precyzyjne decyzje biznesowe. Dzięki technologii Cloud Computing firmy mogą przechowywać oraz przetwarzać dane w chmurze, co daje im dostęp do skalowalnych zasobów IT bez konieczności dużych inwestycji w infrastrukturę.

Coraz większe znaczenie ma również technologia blockchain, która zapewnia przejrzystość i bezpieczeństwo transakcji oraz danych, a także automatyzacja procesów biznesowych (RPA – Robotic Process Automation). RPA wykorzystuje roboty programowe, które naśladują pracę ludzką. Automatyzacja pozwala ograniczyć błędy ludzkie, przyspieszyć realizację rutynowych zadań oraz uwolnić czas pracowników, którzy mogą skupić się na działaniach kreatywnych, generujących większą wartość dla firmy i klientów.

W praktyce oznacza to, że przedsiębiorstwa, które skutecznie wdrażają powyższe technologie, szybciej i efektywniej adaptują się do nowych realiów rynkowych i są bardziej konkurencyjne.

Nowe modele biznesowe

Cyfrowa transformacja stwarza przedsiębiorstwom możliwość tworzenia zupełnie nowych modeli biznesowych, często opartych na platformach cyfrowych. Dzięki nim firmy mogą bezpośrednio wchodzić w kontakt z klientami, omijając tradycyjne pośrednictwo handlowe. Przykładem są usługi streamingowe, takie jak Netflix, czy serwisy sprzedaży produktów cyfrowych, np. e-booków i kursów online. Transformacja pozwala również na rozwój modeli subskrypcyjnych, gdzie klienci płacą za stały dostęp do usługi, a nie jednorazowo za produkt.

Nowe technologie umożliwiają ponadto indywidualizację oferty oraz personalizację kontaktu z klientami na niespotykaną wcześniej skalę. Dzięki analizie danych przedsiębiorstwa mogą przewidywać preferencje konsumentów i dostarczać produkty oraz usługi dokładnie odpowiadające ich potrzebom.

Droga ku cyfrowej dekadzie – główne założenia i inicjatywy

W 2021 roku Komisja Europejska zaproponowała ramy europejskiej transformacji cyfrowej pod nazwą „Droga ku cyfrowej dekadzie”. Celem programu jest osiągnięcie konkretnych rezultatów do 2030 roku w czterech obszarach: rozwijaniu umiejętności cyfrowych, wspieraniu cyfrowej transformacji firm, wzmacnianiu infrastruktury oraz usprawnianiu usług publicznych. Dokument podkreśla znaczenie wyrównywania szans, a także troski o bezpieczeństwo i ochronę środowiska przy wykorzystywaniu nowych technologii.

Komisja planuje, by w ciągu najbliższych lat co najmniej 80% obywateli UE posiadało podstawowe kompetencje cyfrowe, a liczba specjalistów ICT wzrosła do 20 mln. W zakresie firm przewiduje się, że ponad 90% małych i średnich przedsiębiorstw opanuje podstawowe narzędzia cyfrowe, a trzy czwarte przedsiębiorstw UE zacznie korzystać z technologii chmurowych, sztucznej inteligencji i analizy big data. Kluczową rolę odgrywa też rozwój sieci gigabitowych, najnowszych półprzewodników oraz stworzenie przyjaznych środowisku rozwiązań brzegowych i chmurowych. W dziedzinie usług publicznych założono, że kluczowe świadczenia będą dostępne w pełni online, a każdy obywatel zyska dostęp do elektronicznej tożsamości.

Program opiera się na corocznym mechanizmie monitorowania postępów w ramach indeksu DESI. Państwa członkowskie przygotowują strategie i raporty, a Komisja dokonuje oceny i proponuje dostosowania działań. Ważnym elementem są projekty wspólne – inicjatywy na dużą skalę finansowane z budżetu UE, państw członkowskich oraz sektora prywatnego, aby skuteczniej rozwijać takie dziedziny jak obliczenia wielkiej skali, technologie chmurowe czy cyberbezpieczeństwo.

W grudniu 2022 r. liderzy UE podpisali deklarację, która ma zagwarantować obywatelom Europy pewność i bezpieczeństwo w środowisku cyfrowym. Dokument kładzie nacisk na wolność wyboru, ochronę prywatności oraz promowanie technologii służących spójności społecznej i zrównoważonemu rozwojowi. Stanowi on uzupełnienie dotychczasowych przepisów, np. Karty praw podstawowych UE oraz reguł dotyczących ochrony danych osobowych.

Komisja sporządza coroczne sprawozdania dotyczące realizacji celów, zaś państwa członkowskie przygotowują plany strategiczne co dwa lata. Dzięki wyznaczonym wskaźnikom i tzw. trajektoriom rozwoju, Unia może na bieżąco oceniać postępy i reagować w razie opóźnień. Komisja przewiduje również przegląd celów najpóźniej do 2026 r., by uwzględnić zmieniające się warunki rynkowe, rozwój nowych technologii i dotychczasowe osiągnięcia.

Transformacja cyfrowa przedsiębiorstw w Polsce

Transformacja cyfrowa przedsiębiorstw w Polsce jest procesem coraz bardziej powszechnym, choć jej zakres i intensywność w dużej mierze zależą od branży oraz wielkości firmy.

Usługi, zwłaszcza sektory bankowości oraz finansów, najszybciej adaptują technologie cyfrowe. W ciągu ostatnich kilku lat liczba polskich fintechów podwoiła się, (według raportu Fundacji FinTech Poland „How to do FinTech in Poland w 2023 roku w branży działało 417 firm, a co jeszcze ciekawsze - przede wszystkim dzięki lokalnym zasobom inwestycyjnym.

Zdecydowanie trudniej proces ten przebiega w tradycyjnych branżach przemysłowych czy energetycznych, gdzie zmiany wymagają gruntownej reorganizacji procesów oraz znaczących inwestycji technologicznych. Warto jednak zauważyć, że również polskie firmy produkcyjne coraz częściej wdrażają elementy tzw. przemysłu 4.0 – czyli integrują cyfrowo procesy produkcyjne i logistyczne z systemami zarządzania, aby optymalizować swoją działalność.

Według raportu ITwiz z 2022 roku, wartość sprzedaży usług chmurowych w Polsce wyniosła 1,3 miliarda USD, co stanowiło wzrost o 30% w porównaniu do roku poprzedniego. Do roku 2027 rynek cloud computing ma rosnąć o ok. 22% rok do roku. Największą część rynku stanowiły usługi SaaS, odpowiadające za 68% udziału w rynku.

Jak transformacja cyfrowa wpływa na polski rynek akcji?

Warszawska Giełda Papierów Wartościowych (GPW) już od kilku lat przechodzi zauważalne zmiany, czego najbardziej wyraźnym przejawem jest wzrost znaczenia branży technologicznej.

Według danych GPW, udział spółek technologicznych w kapitalizacji głównego indeksu WIG dynamicznie rośnie, co wskazuje na rosnące zainteresowanie innowacjami oraz rozwiązaniami cyfrowymi, zarówno wśród inwestorów, jak i samego rynku. Natomiast z analizy Fitch Solutions wynika, że sama wartość polskiego rynku IT w 2024 r. wyniosła 140 mld zł, co oznacza wzrost o 1/5 wobec roku 2023.

Transformacja cyfrowa objawia się również poprzez wdrażanie zaawansowanych systemów analizy danych. GPW korzysta między innymi z rozwiązań Big Data, umożliwiających szybką i wszechstronną interpretację sytuacji rynkowej. Dzięki temu inwestorzy mogą sprawniej podejmować decyzje, a wzrost transparentności i lepsze zarządzanie danymi przyciągają kapitał zagraniczny. W rezultacie poprawia się płynność obrotu, co sprzyja dalszemu rozwojowi całego rynku kapitałowego.

KDPW i powszechna dematerializacja papierów wartościowych

Integralnym elementem tej zmiany jest pełna cyfryzacja akcji i obligacji przechowywanych w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych (KDPW). Od 1 marca 2021 roku wszystkie spółki akcyjne oraz komandytowo-akcyjne mają obowiązek dematerializacji papierów wartościowych, co wyklucza obrót dokumentami w formie fizycznej.

W praktyce sprawia to, że ewidencja poszczególnych papierów i transakcji jest precyzyjniejsza, a inwestorzy zyskują pewność co do bezpieczeństwa swoich aktywów. Zwiększa to ponadto przejrzystość struktury właścicielskiej i niweluje ryzyko zagubienia dokumentów.

Fintechy na giełdzie

Cyfrowa rewolucja wpływa nie tylko na operacyjną stronę giełdy, lecz także na profil debiutujących spółek.

Coraz częściej na parkiet wchodzą firmy z sektora fintech, oferujące nowatorskie usługi finansowe i płatnicze oparte na rozwiązaniach chmurowych, automatyzacji czy sztucznej inteligencji. Podmioty te przyciągają uwagę inwestorów poszukujących aktywów o dużym potencjale wzrostu. Można wśród nich znaleźć spółki zajmujące się usprawnianiem płatności online, tworzeniem platform do zarządzania finansami czy proponowaniem innowacyjnych systemów udzielania kredytów.

Sukces giełdowy takich firm przekłada się na dalszy rozwój branży fintech w Polsce, zwiększając atrakcyjność całego rynku kapitałowego.

Deep tech na GPW

Na GPW coraz większe znaczenie zyskują także spółki z sektora deep tech, które przeszły już etap badań i rozwoju, a obecnie komercjalizują zaawansowane rozwiązania technologiczne opracowywane przez ostatnie lata.

Pojęcie deep tech (z ang. „głęboka technologia”) wywodzi się z amerykańskiego przemysłu obronnego lat 60, ale dziś znajduje znacznie szersze zastosowanie. Odnosi się do firm – zarówno dużych korporacji, jak i innowacyjnych start-upów – które prowadzą intensywne prace badawczo-rozwojowe w dziedzinach takich jak obronność, telekomunikacja czy elektronika.

W przeciwieństwie do określeń typu fintech czy medtech, deep tech nie oznacza konkretnej branży ani jednej technologii (np. AI czy SaaS), lecz sposób tworzenia rozwiązań – oparty na głębokiej wiedzy naukowej i technologicznej.

Departament transformacji cyfrowej - rola instytucji państwowych

Departament Transformacji Cyfrowej, funkcjonujący przy Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu środowiska regulacyjnego sprzyjającego cyfryzacji gospodarki oraz rynku kapitałowego. Do jego głównych zadań należy koordynacja działań administracji publicznej oraz współpraca z sektorem prywatnym w celu wspierania inwestycji w technologie cyfrowe.

Departament jest także odpowiedzialny za wdrażanie projektów cyfryzacji, takich jak rozwój usług chmurowych, regulacje dotyczące sztucznej inteligencji czy programy wsparcia startupów technologicznych.

Państwo polskie aktywnie wspiera cyfrową transformację poprzez szereg programów, takich jak Polska Strefa Inwestycji, czy ulgi podatkowe na działalność badawczo-rozwojową. Szczególne znaczenie mają regulacje fintechowe, które ułatwiają wprowadzanie innowacyjnych usług finansowych na rynek, zwiększając konkurencyjność sektora oraz jego atrakcyjność inwestycyjną.

Regulacje państwowe, zwłaszcza dotyczące cyfryzacji i nowych technologii, mają istotny wpływ na decyzje inwestycyjne. Wielu inwestorów analizuje politykę regulacyjną państwa w zakresie technologii cyfrowych przed podjęciem decyzji o inwestowaniu w spółki notowane na GPW. Stabilne i przewidywalne środowisko regulacyjne przyciąga inwestorów, podczas gdy niepewność lub restrykcyjne regulacje dotyczące np. ochrony danych mogą skutecznie zniechęcać do inwestycji.