GPW czyli Giełda Papierów Wartościowych jako ważna instytucja finansowa w Polsce

Czym jest Giełda Papierów Wartościowych, czyli GPW?

GPW jest skrótem od Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie, będącej najważniejszą instytucją rynku kapitałowego w Polsce. GPW została założona 12 kwietnia 1991 roku. Obecnie mieści się przy ulicy Książęcej 4 w Warszawie, w nowoczesnym budynku, który jest jednym z symboli polskiego rynku finansowego.

GPW zatrudnia ponad 200 osób, które zajmują się codziennym funkcjonowaniem giełdy, zarządzaniem systemami informatycznymi, marketingiem oraz obsługą inwestorów. Co ciekawe, GPW sama jest spółką giełdową, której akcje są notowane od 9 listopada 2010 roku, co oznacza, że każdy inwestor może nabyć jej akcje i stać się jej współwłaścicielem. 35% akcji GPW należy do Skarbu Państwa.

Czym zajmuje się Giełda Papierów Wartościowych?

Giełda Papierów Wartościowych jest miejscem, gdzie spotykają się inwestorzy, aby kupować i sprzedawać papiery wartościowe, takie jak akcje, obligacje czy fundusze ETF. Głównym zadaniem giełdy jest umożliwienie spółkom pozyskiwania kapitału niezbędnego do rozwoju, a inwestorom – zarabiania na zmianach cen instrumentów finansowych.

Giełda umożliwia również przejrzystość i bezpieczeństwo transakcji dzięki ścisłemu nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) oraz transparentnym zasadom obrotu i raportowania finansowego spółek.

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, choć najważniejsza w Polsce i znacząca w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, pozostaje relatywnie niewielka w porównaniu z największymi giełdami świata, jak NYSE (Nowy York), Nasdaq (USA), LSE (Londyn), czy Deutsche Börse (Frankfurt). GPW cechuje się znacznie niższą kapitalizacją w porównaniu do globalnych liderów rynku kapitałowego, a także mniejszym wolumenem obrotu, co jest konsekwencją ograniczonej liczby aktywnych inwestorów. Na warszawskim parkiecie notowanych jest około 400 spółek, podczas gdy na przykład New York Stock Exchange (NYSE) obsługuje ponad 2400 firm. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie wyróżnia się także niższą płynnością, co może wpływać na tempo realizacji transakcji i ograniczać możliwości dużych inwestorów instytucjonalnych.

Pomimo tych różnic GPW konsekwentnie rozwija swoją pozycję na arenie międzynarodowej, dążąc do zwiększenia konkurencyjności i atrakcyjności dla zagranicznego kapitału.

Jak działa Giełda Papierów Wartościowych?

GPW działa jako rynek regulowany, gdzie transakcje zawierane są w sposób uporządkowany, na podstawie jasnych reguł. Inwestorzy składają zlecenia kupna i sprzedaży za pośrednictwem domów maklerskich, które przekazują je do systemu giełdowego. System ten automatycznie kojarzy oferty, dopasowując zlecenia kupna i sprzedaży pod względem ceny oraz czasu ich złożenia.

System giełdowy działa w pełni w formie elektronicznej, a wszystkie dopuszczone do obrotu instrumenty finansowe istnieją wyłącznie w postaci zapisu cyfrowego, bez fizycznych dokumentów.

Ile jest spółek na GPW i jak często się zmieniają?

Obecnie na GPW notowanych jest około 400 spółek na głównym rynku. Liczba ta zmienia się regularnie ze względu na nowe debiuty, delisting spółek (wycofywanie się z giełdy) oraz fuzje czy przejęcia.

Skład indeksów takich jak WIG20, mWIG40 czy sWIG80 jest aktualizowany kwartalnie, a o włączeniu lub wykluczeniu spółek decydują ich kapitalizacja rynkowa oraz płynność obrotu.

Indeksy giełdowe warszawskiej GPW

GPW publikuje szereg indeksów, które odzwierciedlają kondycję rynku i poszczególnych sektorów. Pełna lista wszystkich indeksów (jest ich kilkadziesiąt) wraz z ich szczegółowymi opisami, znajduje się na stronie Giełdy. Do najważniejszych należą:

• WIG. Indeks szerokiego rynku, obejmujący wszystkie spółki notowane na rynku głównym.
• WIG20. Indeks 20 największych i najbardziej płynnych spółek.
• MWIG40. Indeks średnich spółek.
• SWIG80. Indeks małych spółek.

Ponadto istnieją indeksy sektorowe, takie jak WIG-Banki, WIG-Budownictwo czy WIG-Energia, które śledzą wyniki spółek z poszczególnych branż.

Geneza Giełdy Papierów Wartościowych w Polsce

Geneza Giełdy Papierów Wartościowych w Polsce ma swoje korzenie w europejskich tradycjach handlowych, które sięgają czasów starożytnych jarmarków w Babilonii, Egipcie, Grecji i Rzymie. Tam zawiązywały się pierwsze instytucje pośredniczące w transakcjach handlowych, bazujące na zaufaniu i umowie między stronami. W średniowieczu wraz z rozwojem państw feudalnych, pojawiły się pierwsze transakcje terminowe, a w miastach włoskich wykształciła się instytucja wekslarzy. Za pierwszą giełdę w nowoczesnym rozumieniu uchodzi giełda w Antwerpii, założona w 1531 roku. Pojęcie „giełda” najprawdopodobniej pochodzi od łacińskiego słowa bursa, czyli sakiewka na pieniądze.

W Polsce początki działalności o charakterze giełdowym sięgają końca XVIII wieku. Już w 1775 roku warszawscy kupcy spotykali się dwa razy w tygodniu, aby zawierać transakcje finansowe – udzielano pożyczek, podpisywano weksle czy realizowano umowy handlowe. Spotkania te nie miały jednak formalnego charakteru. Pierwsze regulacje prawne związane z giełdą pojawiły się w 1809 roku, w ramach Kodeksu Handlowego Napoleona. Formalna instytucja giełdy powstała dopiero 12 maja 1817 roku, kiedy to dekretem księcia namiestnika gen. Zajączka otwarto Giełdę Kupiecką w Pałacu Saskim w Warszawie. Giełda ta nie posiadała osobowości prawnej, a jej działalność podlegała prezydentowi miasta. W 1840 roku notowano na niej pierwsze papiery wartościowe – akcje Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej.

W drugiej połowie XIX wieku rozwój giełdy przyspieszył. W 1872 roku, w odpowiedzi na rosnące potrzeby gospodarcze i zwiększony handel z Cesarstwem Rosyjskim, car zatwierdził nową ustawę giełdową. Na jej podstawie giełda warszawska uzyskała większą autonomię i wyraźnie ukształtowaną strukturę organizacyjną. Wprowadzono nowe organy władzy, takie jak Zgromadzenie Giełdowe i Komitet Giełdowy, który pełnił funkcję zarządczą i nadzorczą. Giełda przekształciła się w korporację, z własnym finansowaniem i kompetencjami negocjacyjnymi. Wprowadzono także jednolite zasady działania maklerów i system egzaminacyjny.

Okres II Rzeczypospolitej był dla polskiego rynku kapitałowego czasem intensywnego rozwoju. W 1921 roku uchwalono ustawę o organizacji giełd, która ujednoliciła przepisy obowiązujące w Warszawie, Krakowie i Lwowie. Ustanowiono podział na giełdy pieniężne i towarowe, a także wprowadzono nadzór państwowy przez instytucję komisarza giełdowego. W 1928 roku rozporządzeniem prezydenta RP ustalono nowy porządek prawny funkcjonowania giełd, które uzyskały osobowość prawną i mogły działać jako instytucje publicznego zaufania. Największą giełdą była giełda warszawska, na której odbywało się ponad 97% obrotów. Istniało również sześć innych giełd w miastach takich jak Kraków, Lwów czy Poznań.

Wraz z wybuchem II wojny światowej działalność giełd została zawieszona, a w powojennej Polsce – całkowicie zlikwidowana. W 1950 roku dekret o Państwowej Inspekcji Handlowej formalnie zniósł instytucję giełdy. Gospodarka centralnie planowana była niekompatybilna z zasadami wolnorynkowymi i mechanizmami giełdowymi. Nawet próby reaktywacji giełd towarowych zakończyły się niepowodzeniem. Terminologia gospodarcza została zmieniona – pojęcia takie jak „transakcja” czy „umowa” zastąpiono „kontraktem planu”, a ceny miały być ustalane nie przez rynek, lecz przez państwo.

Kiedy powstała Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie?

Początki GPW w Polsce

Początki Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW) są ściśle związane z transformacją ustrojową i gospodarczą Polski po 1989 roku. Odejście od gospodarki centralnie planowanej wymagało stworzenia nowoczesnych instytucji rynkowych, a jednym z kluczowych elementów tego procesu była odbudowa rynku kapitałowego. Fundamentem tych zmian była prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych oraz konieczność zapewnienia bezpiecznego i transparentnego obrotu papierami wartościowymi. Kluczową rolę w reaktywacji giełdy odegrała współpraca międzynarodowa, zwłaszcza wsparcie udzielone Polsce przez francuskie instytucje finansowe, m.in. Société de Bourses Françaises i Centralny Depozyt SICOVAM.

Efektem tych działań było uchwalenie 22 marca 1991 roku ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych, która stworzyła podstawy prawne dla funkcjonowania nowoczesnej giełdy. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie została formalnie założona 12 kwietnia 1991 roku jako spółka akcyjna ze 100-procentowym udziałem Skarbu Państwa, a już 16 kwietnia tego samego roku odbyła się pierwsza sesja giełdowa. Notowano wówczas akcje pięciu spółek: Tonsil, Próchnik, Krosno, Kable i Exbud. Sesje odbywały się raz w tygodniu, a kursy akcji zapisywano kredą na tablicy.

Rozwój GPW w Polsce

Rozwój GPW przebiegał bardzo dynamicznie. W 1994 roku giełda została członkiem Międzynarodowej Federacji Giełd Papierów Wartościowych (FESE), co było ważnym krokiem w kierunku integracji z europejskim rynkiem finansowym. W tym samym roku wprowadzono indeks WIG20, obejmujący 20 największych i najbardziej płynnych spółek, a w kolejnym roku rozpoczęto notowania ciągłe z wykorzystaniem komputerowego systemu transakcyjnego. Kapitalizacja giełdy w 1996 roku wyniosła 20 mld zł, a już rok później – 40 mld zł. Znaczącym osiągnięciem było przekroczenie w maju 1997 roku liczby miliona rachunków inwestycyjnych, co świadczyło o rosnącym zainteresowaniu społecznym inwestowaniem na rynku kapitałowym.

Lata 1998–2000 przyniosły dalsze innowacje – wprowadzenie pierwszych instrumentów pochodnych (warrantów i kontraktów terminowych na kurs dolara amerykańskiego), a także podpisanie porozumień o współpracy z giełdami w Londynie i Paryżu. W 2000 roku po raz pierwszy udostępniono dane giełdowe w czasie rzeczywistym w Internecie, a także wprowadzono system WARSET oraz pierwsze certyfikaty inwestycyjne. Były to istotne zmiany, które zwiększyły przejrzystość rynku i jego atrakcyjność dla inwestorów.

W kolejnych latach GPW kontynuowała ekspansję i unowocześnianie swojej oferty. W 2004 roku zadebiutowała pierwsza spółka zagraniczna, a w 2006 roku uruchomiono Forum Akcjonariat – wydarzenie skierowane do inwestorów indywidualnych.
W 2007 roku odnotowano rekordową liczbę 81 debiutów nowych spółek, z czego 12 to spółki zagraniczne. W 2009 roku utworzono rynek Catalyst – platformę obrotu instrumentami dłużnymi, takimi jak obligacje korporacyjne czy samorządowe. W tym samym roku uruchomiono także alternatywny rynek akcji – NewConnect – przeznaczony dla małych i średnich przedsiębiorstw o wysokim potencjale wzrostu.

Giełda jako spółka publiczna

W 2010 roku Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie przekształciła się w spółkę publiczną, której akcje zostały dopuszczone do obrotu na własnym parkiecie. W kolejnych latach zmodernizowano infrastrukturę techniczną – w 2013 roku zastąpiono system WARSET nowym rozwiązaniem UTP (Universal Trading Platform), które zapewniło większą szybkość i bezpieczeństwo realizowanych transakcji.

Obecna oferta Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW) jest bardzo zróżnicowana i dostosowana zarówno do potrzeb inwestorów indywidualnych, jak i instytucjonalnych. W obrocie znajdują się m.in. akcje spółek, kontrakty terminowe na indeksy WIG20 i mWIG40, opcje na WIG20, jednostki indeksowe na ten sam indeks, a także instrumenty oparte na kursach walutowych. Coraz większym zainteresowaniem cieszą się również fundusze ETF (Exchange Traded Fund) – w styczniu 2025 roku na GPW notowanych było już 13 takich funduszy, umożliwiających inwestowanie w różnorodne koszyki aktywów.

GPW przyciąga zarówno krajowych, jak i zagranicznych uczestników rynku. Na początku 2025 roku status członka giełdy, umożliwiający bezpośredni handel instrumentami finansowymi, posiadało łącznie 37 podmiotów – w tym 20 członków krajowych i 17 zagranicznych. Rozwój rynku wspiera także rosnąca liczba licencjonowanych specjalistów – w styczniu 2025 roku licencję maklera papierów wartościowych posiadało 3 529 osób, a licencję doradcy inwestycyjnego – 997 osób.

Sesje giełdowe na GPW odbywają się od poniedziałku do piątku. Główna sesja trwa od godziny 9:00 do 16:50. Poprzedza ją sesja przedrynkowa w godzinach 8:00–9:00, a bezpośrednio po niej następuje krótka sesja zamknięcia między 16:50 a 17:00. Taki harmonogram umożliwia elastyczne składanie i realizację zleceń, a także sprzyja efektywnej wycenie instrumentów finansowych dostępnych na rynku.

GPW – Jak kupić akcje? Jak rozpocząć inwestowanie?

Rozpoczęcie inwestowania na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW) to proces, który można przejść krok po kroku – nawet bez wcześniejszego doświadczenia. Kluczowe jest odpowiednie przygotowanie, zdobycie podstawowej wiedzy oraz wybór odpowiednich narzędzi i strategii.

1. Edukacja finansowa, cel i strategia. Pierwszym krokiem jest zdobycie wiedzy o rynku kapitałowym. Warto zapoznać się z podstawowymi pojęciami, takimi jak akcje, obligacje, indeksy giełdowe, ryzyko inwestycyjne czy dywersyfikacja portfela. Istnieje wiele darmowych materiałów edukacyjnych dostępnych online, również na stronie GPW. Równie ważne jest określenie celu inwestycyjnego – czy inwestujemy długoterminowo, np. z myślą o emeryturze, czy krótkoterminowo, licząc na szybki zysk.

2. Wybór domu maklerskiego. Kiedy mamy już podstawową wiedzę i wiemy, dlaczego chcemy inwestować, czas na wybór domu maklerskiego i założenie rachunku inwestycyjnego. W Polsce wiele domów maklerskich działa w ramach dużych banków, co ułatwia proces rejestracji – można to zrobić online lub w oddziale. Prowizje w bankach są jednak zazwyczaj bardzo wysokie, dlatego coraz więcej klientów wybiera brokerów. Dużą popularnością cieszą się też brokerzy zagraniczni, którzy pozwalają inwestować na GPW oraz posiadają bogatą ofertę akcji zagranicznych. Do założenia konta potrzebny będzie dowód tożsamości i wypełnienie formularzy, m.in. dotyczących doświadczenia inwestycyjnego i tolerancji ryzyka.

3. Wybór formy inwestowania i pierwszy zakup. Po aktywacji konta maklerskiego należy przelać środki finansowe, które zostaną wykorzystane do zakupu instrumentów finansowych. Następnie za pomocą platformy transakcyjnej, udostępnionej przez dom maklerski/brokera, możemy wybrać interesującą nas spółkę i złożyć zlecenie zakupu. Zlecenie może mieć formę limitowaną (określamy maksymalną cenę, jaką chcemy zapłacić za akcję) lub rynkową (kupujemy po aktualnej cenie rynkowej – zlecenie PKC).

4. Monitorowanie inwestycji. Na koniec bardzo ważny element: monitorowanie inwestycji. Po zakupie akcji należy regularnie śledzić sytuację rynkową i kondycję spółki, w którą zainwestowaliśmy. Warto też rozważyć budowę szerszej strategii – np. inwestowanie regularne mniejszych kwot w różnych sektorach, aby zdywersyfikować portfel i ograniczyć ryzyko.

Dla początkujących inwestorów najlepszym rozwiązaniem jest rozpoczęcie inwestowania od niewielkich kwot. Pozwala to zdobyć praktyczne doświadczenie i lepiej zrozumieć mechanizmy działania rynku bez narażania się na dotkliwe straty. Bardzo istotnym elementem inwestowania jest poznanie samego siebie, swoich preferencji i możliwości, jeśli chodzi o tolerancję ryzyka. Inwestowanie na giełdzie to proces – warto podchodzić do niego z cierpliwością i konsekwencją.