StockWatch kieskompas 2025: Doorberekeningen verkiezingsprogramma’s op een rij

2. Belastingen voor ondernemers en bedrijven

Een sterk bedrijfsleven is belangrijk voor Nederland. Bedrijven zijn de motor voor de Nederlandse economie, creëren banen en dragen voor een belangrijk deel bij aan de overheidsinkomsten. Uit de doorberekeningen van het CPB blijkt dat de linkse partijen de lasten voor ondernemers en bedrijven het meest verhogen.

GL/PvdA: €26 miljard lastenverzwaringen voor bedrijven

De GL/PvdA gaat hierin met een lastenverzwaring van €26 miljard het verst. De partij doet dit onder andere door het afschaffen van de bedrijfsopvolgingsregeling, het verhogen van de vennootschapsbelasting en het afschaffen van de MKB-winstvrijstelling. De meest ingrijpende maatregel is echter de invoering van een vermogensbelasting van 1% over het ondernemingsvermogen van bedrijven.

Dit betekent dat een bedrijf als ASML over het eigen vermogen jaarlijks 1% belasting moet betalen. De effecten van deze maatregel zijn dusdanig groot dat het CPB zich genoodzaakt zag om te waarschuwen voor de uitvoeringstechnische en juridische risico’s. Daar komt bij dat er een reëel gevaar is dat een bedrijf als ASML Nederland zal verlaten. Het is belangrijk om te vermelden dat het CPB het risico van vertrekkende bedrijven niet heeft meegenomen in de doorberekeningen.

Lasten bedrijven alleen bij JA21 omlaag

Bij het CDA en de VVD blijven de lasten voor bedrijven praktisch gelijk. Het CDA kiest voor een iets lagere belasting in box 2 dan de VVD, maar daar staat tegenover dat de MKB-winstvrijstelling wordt verlaagd en de starters- en zelfstandigenaftrek afgeschaft. Daarnaast willen zowel het CDA als D66 en GL/PvdA dat zzp’ers verplicht worden om pensioen op te bouwen.

De belangrijkste maatregel van de VVD is het verlagen van de loondoorbetaling bij ziekte voor kleine ondernemers naar 1 jaar. De enige partij die de lasten voor bedrijven verlaagt, is JA21. Daarnaast kiest de partij voor eenvoud. Voor zowel de vennootschapsbelasting als box 2 wordt een vlaktaks ingevoerd en tegelijkertijd worden de aftrekposten afgeschaft.

3. Belasting op arbeid

In Nederland kennen we een progressief belastingstelsel. Dit betekent dat wanneer u met arbeid meer verdient, u procentueel meer moet afdragen aan de fiscus. Momenteel zijn er drie schijven in de inkomstenbelasting (box 1). De eerste schijf voor de lagere inkomens tot €38.800 kent een belastingtarief van 35,7% en inkomens boven de €79.000 worden met 49,5% belast.

Het brede beeld is dat alle partijen de belasting voor de laagste inkomens willen verlagen. JA21 gaat hierin het verst door de inkomens tot €20.000 vrij te stellen van belasting. Hiervoor schrapt de partij alle toeslagen. De GL/PvdA kiest er daarentegen juist voor om nieuwe heffingskortingen voor de lagere inkomens in te voeren. Met name mensen met een laag inkomen, alleenstaande ouders en werkende ouderen profiteren hiervan.

De hogere inkomens moeten bij de GL/PvdA, D66 en CDA juist meer belasting betalen. Laatstgenoemde voert een toptarief van 51% in en de twee linkse partijen doen er met een tarief van 55% nog een schepje bovenop. De VVD voert geen wijzigingen door en JA21 kiest als enige voor een verlaging van het toptarief tot 47,5%.

4. Huizenmarkt

De huizenmarkt is voor veel kiezers het belangrijkste verkiezingsthema. Er is sprake van grote krapte op de woningmarkt, waardoor veel jongeren zich genoodzaakt voelen om langer bij hun ouders te wonen. Daarnaast is de hypotheekrenteaftrek momenteel een heet hangijzer. Mede omdat het voor de VVD in deze verkiezingen een breekpunt is.

GL/PvdA investeert het meest in woningmarkt

Wat ons uit de doorberekeningen opvalt, is dat de partijen niet veel geld reserveren voor woningbouw. Bij het CDA, VVD en JA21 zien we geen significante investeringen vanuit de overheid. Deze partijen leggen de nadruk op het versoepelen van regels en vinden dat de woningen vanuit de markt moeten komen.

Alleen bij de GL/PvdA zien we voor de komende kabinetsperiode voor €12,8 miljard aan investeringen. De partij wil dat er meer sociale huurwoningen worden gebouwd en dat ook meer woningen in aanmerking komen voor sociale huur. D66 boekt vooral investeringen in woningbouw na 2030.

VVD en JA21 tegen afschaffing hypotheekrenteaftrek

Op het thema hypotheekrenteaftrek zien we een klassieke links/rechtsverhouding. De rechtse partijen (VVD en JA21) zijn tegen de afschaffing van de hypotheekrenteaftrek, terwijl de linkse partijen deze juist zo snel mogelijk willen afbouwen. GL/PvdA en D66 kiezen voor een periode van twaalf jaar en het CDA doet het met een periode van 30 jaar rustiger aan.

5. Werkgelegenheid en economie

“It’s the economy, stupid”. In de Verenigde Staten is de economie traditioneel het belangrijkste verkiezingsthema. Bij ons in Nederland is dit vaak ook het geval, maar bij deze verkiezingen opvallend genoeg niet. Op televisie kwam laatst een enquete van peilbureau Ipsos voorbij en daaruit bleek dat de economie voor slechts 12% van de mensen een belangrijk thema was. Voor het thema werkgelegenheid was de uitkomst van 3% nog bedroevender.

Minder armoede bij PvdA/GL, maar ook minder banen

Voor ons als beleggers is dit uiteraard wel een belangrijk thema. Uit de doorberekeningen van het CPB zien we een aantal belangrijke verschillen tussen de verschillende partijen. De GL/PvdA kiest ervoor om veel te investeren in sociale zekerheid en de publieke sector. Daardoor valt de economische groei op korte termijn hoger uit en daalt de armoede aan het einde van de regeerperiode naar het laagste niveau ooit.

Op lange termijn zijn de effecten van deze plannen echter minder positief. De GL/PvdA maakt het voor mensen minder lonend om te gaan werken, waardoor de werkgelegenheid op lange termijn 3%-punt lager uitvalt. Wij zijn van mening dat deze daling nog groter uitvalt, omdat de lastenverzwaringen voor het bedrijfsleven ertoe leiden dat een deel van de bedrijven uit Nederland vertrekt. Dit laatste zit niet verwerkt in de doorberekeningen van het CPB.

Armoede stijgt bij VVD, maar ook het aantal banen

Bij de VVD neemt de armoede in de komende kabinetsperiode juist fors toe. Dit komt doordat de partij de uitkeringen de komende twee jaren bevriest en ze daarna koppelt aan de inflatie in plaats van het minimumloon. Hier staat tegenover dat de werkgelegenheid op lange termijn wel toeneemt. Er komen met de plannen van de VVD dus meer mensen aan het werk, maar de mensen die niet werken gaan er op achteruit.

Velen zullen zich afvragen waarom de werkgelegenheid bij een economisch rechtse partij als JA21 daalt. Dit zit hem in het afschaffen van de arbeidskorting en de invoering van een huishoudtoelage die kan oplopen tot €12.000. Hierdoor wordt het voor mensen minder aantrekkelijk om te gaan werken. JA21 voert deze huishoudtoelage overigens in als vervanger van de toeslagen.

6. Staatsfinanciën

Nederland behoort met een staatsschuld van 43% tot de groep landen in Europa die zijn huishoudboekje het beste op orde heeft. Een sterke financiële buffer is belangrijk, omdat Nederland daardoor minder rentelasten heeft en in tijden van crisis meer geld kan uitgeven.

Hoewel we er nu nog goed voorstaan, zijn er ook zorgen. Door de vergrijzing daalt het aantal werkenden in verhouding tot het aantal burgers. Hierdoor staan de belastingopbrengsten onder druk. Ook nemen de zorgkosten toe, waardoor de tekorten oplopen.

Staatsschuld stijgt op lange termijn tot boven 100%

De onderstaande tabel maakt pijnlijk duidelijk dat de politiek geen oog heeft voor de lange termijn. Het CPB verwacht dat de staatschuld bij alle partijen fors oploopt. De VVD scoort op papier nog het beste, maar een verwachte staatsschuld van 107% in 2060 is nou niet iets om trots op te zijn. Bij het CDA vragen we ons af of ze het begrip rentmeesterschap zelf wel begrijpen. Met een verwachte staatsschuld van 133% scoort de partij van Henri Bontenbal nog slechter dan de GL/PvdA.

Laatstgenoemde heeft overigens wel een gemeen trucje uitgehaald. De partij heeft zich nadrukkelijk gecommiteerd aan de nieuwe NAVO-norm van 3,5%, maar weigert na 2030 meer geld aan defensie uit te trekken. Dit is een mooi voorbeeld van waarom de doorberekeningen van het CPB voor ons leidend zijn en niet de mooie woorden van politici in het verkiezingsprogramma.

We hebben in Nederland wat te kiezen

De doorberekeningen van het CPB maken duidelijk dat er grote verschillen zitten tussen de partijen. Wie veel waarde hecht aan lage armoede en een grote publieke sector kan goed terecht bij de GL/PvdA. Mocht u een zo eenvoudig mogelijk belastingsysteem willen en de laagste lasten voor beleggers, dan is JA21 weer de meest geschikte partij.

Als voor u werkgelegenheid en de houdbaarheid van de staatsfinanciën belangrijke thema’s zijn, dan past de VVD het beste bij u. Het CDA is op de financiële thema’s minder onderscheidend, maar dat is voor een partij die zich bevindt in het midden van het politieke spectrum prima. Alleen op het thema staatsschuld scoort het CDA ronduit slecht.

Tot slot valt D66 als linkse partij minder op, maar dat komt vooral doordat de GL/PvdA op economisch vlak relatief radicale standpunten inneemt. Voor kiezers die zich economisch aan de linkerkant van het midden bevinden, is D66 een goede keuze.

Heeft u naar aanleiding van dit artikel een vraag? Stuur dan een mail naar redactie@stockwatch.nl. Wij doen ons best om deze zo snel mogelijk te beantwoorden.