Goud, zilver en platina: zijn edelmetalen een veilige havenbelegging?

Edelmetalen zoals goud, zilver en platina genereren doorgaans geen inkomen, maar ze behouden toch een aparte plek in beleggingsstrategieën. Beleggers keren er steeds weer naar terug om één reden: ze gedragen zich anders wanneer de markten ontwricht raken.

Al tientallen jaren dienen deze activa als bescherming tegen inflatie, buffers tijdens geopolitieke spanningen en steunpilaren in gediversifieerde portefeuilles. Maar hun rol verandert. Centrale banken blijven goud inslaan, waardoor de functie als reserveactivum wordt versterkt. Tegelijk blijft de inflatiedruk onzeker en verschuift de vraag naar zilver en platina in toenemende mate naar industrieel gebruik, vooral in zonne-energie en schone technologie.

In deze context is spreken van een "veilige haven" niet afdoende. De betere vraag is: veilig waarvoor, en hoe lang?

Wat zijn edelmetalen en hoe worden ze geclassificeerd?

Edelmetalen zijn zeldzame, natuurlijk voorkomende elementen met economische waarde. Wat ze "edel" maakt, is een combinatie van schaarste, duurzaamheid, liquiditeit en een lange geschiedenis als waardeopslag. Voor beleggers bieden ze iets anders dan aandelen of obligaties: tastbare, eindige activa die minder direct worden beïnvloed door kredietcycli of monetair beleid van centrale banken.

De kern bestaat uit goud, zilver, platina en palladium. Deze vier soorten edelmetalen worden actief verhandeld, uitgebreid gereguleerd en wereldwijd geaccepteerd. Ze verschillen van basismetalen zoals koper of nikkel, die overvloediger zijn en doorgaans worden gebruikt in de bouw en zware industrie.

Goud wordt vooral gekenmerkt door zijn monetaire rol, met minimaal industrieel gebruik. Zilver heeft een dubbelfunctie als beleggings- en industrieel metaal, zowel als waardeopslag als essentieel onderdeel in elektronica en schone technologie. Platina en palladium worden voornamelijk industrieel ingezet, vooral in katalysatoren en systemen voor emissiebeheersing in de auto-industrie. Andere metalen, zoals rhodium of iridium, vallen ook onder de edelmetalen, maar hun markten zijn kleiner, volatieler en veel minder liquide.

Edelmetalen hebben doorgaans een veel hogere waarde per gewichtseenheid dan basismetalen, wat ze gemakkelijker maakt om op grote schaal op te slaan en te vervoeren. Hierdoor concentreren beleggers zich meestal op de vier kernmetalen: goud, zilver, platina en palladium—die vaak om strategische of defensieve redenen in portefeuilles worden opgenomen.

Goud: de maatstaf voor veiligehavenactiva

Door de eeuwen heen heeft goud vermogen bewaard op een manier die maar weinig andere activa kunnen evenaren, vooral in tijden van systeemrisico. In tegenstelling tot de meeste grondstoffen wordt goud niet geconsumeerd of afgeschreven—het wordt opgeslagen. Dat alleen al maakt het anders. De voornaamste functie is niet industrieel maar monetair.

Vandaag de dag is de relevantie van goud nog steeds gebaseerd op vertrouwen. Centrale banken bezitten wereldwijd inmiddels meer dan 36.700 metrische ton goud, met de Verenigde Staten, Duitsland en China als grootste houders. Deze tonnen goud vertegenwoordigen ongeveer 17% van al het goud dat ooit is gedolven. Voor veel landen zijn goudvoorraden een vorm van diversificatie, ter ondersteuning van financiële geloofwaardigheid en ter bescherming tegen valutaschommelingen of geopolitieke schokken. Dit is de reden dat de vraag naar goud vanuit centrale banken stabiel blijft en vaak toeneemt in tijden van wereldwijde onzekerheid.

Voor particuliere beleggers presteert goud doorgaans het best wanneer reële rentevoeten laag of negatief zijn, wanneer fiatvaluta's onder druk staan of wanneer de brede markten dalen. Als hedge tegen kortstondige inflatie werkt het wisselend, maar over langere perioden heeft goud consequent zijn koopkracht behouden tijdens inflatoire cycli.

Dat gezegd zijnde is goud geen groeiaandeel. Het levert geen inkomen op en de prijs wordt meer bepaald door sentiment, reële rentevoeten en de sterkte van de dollar dan door vraag- en aanbodfactoren. Maar wanneer stabiliteit belangrijker is dan rendement, kunnen maar weinig activa bogen op zo’n betrouwbaar trackrecord.

Zilver: Een evenwicht tussen veiligehavenstatus en industriële vraag

Zilver vertegenwoordigt twee beleggingsverhalen: waardeopslag en industrieel product. Deze dubbele rol geeft het flexibiliteit—het fungeert gedeeltelijk als hedge tijdens marktschokken en biedt potentieel voor groei tijdens economische expansie. Die veelzijdigheid maakt het ook complexer en volatieler dan goud.

De industriële vraag is nu goed voor meer dan de helft van het mondiale zilververbruik. Belangrijke sectoren zijn elektronica, zonne-energie, auto-onderdelen en medische apparatuur. De hoge geleidbaarheid en antimicrobiële eigenschappen van zilver maken het onmisbaar in schone technologie, waar goud geen vergelijkbare rol speelt. Deze industriële relevantie verbindt de zilverprijs echter ook met bredere conjuncturele ontwikkelingen en productievolumes.

Deze dynamiek maakt zilver minder consistent dan goud als veilige haven, maar wel gevoeliger voor reflatieperiodes en groei-gerelateerde inflatie. Het kan beter presteren in risicovolle fases, maar vaak achterblijven wanneer de industriële vraag afneemt. Door de lagere prijs per ounce is zilver toegankelijker voor particuliere beleggers (vooral in fysieke vorm), terwijl zilver-ETF's en futures hoge liquiditeit bieden voor grotere of tactische allocaties.

Als inflatiehedge reageert zilver doorgaans het sterkst wanneer inflatie wordt aangedreven door industriële groei in plaats van aanbodschokken. De prijsbewegingen spiegelen zelden exact die van goud, waardoor zilver een aanvulling kan zijn in een gediversifieerde portefeuille, met een combinatie van defensief potentieel en cyclische kansen.

Platina: Hightech-relevantie te midden van marktvolatiliteit

Platina valt op door zijn zeldzaamheid en industrieel belang. Het is aanzienlijk minder beschikbaar dan goud of zilver, met de meeste mijnbouwactiviteiten in Zuid-Afrika en Rusland. Deze geografische concentratie kan leiden tot aanbodkwetsbaarheden, hoewel uit recente rapporten blijkt dat de huidige sancties op Russische basismetalen de platinamarkten op korte termijn waarschijnlijk niet zullen verstoren.

In tegenstelling tot goud is de waarde van platina vooral gebaseerd op industriële toepassingen. Ongeveer 40% van de wereldwijde platina-vraag komt voort uit de autosector, waar het een cruciale rol speelt in katalysatoren voor auto's met verbrandingsmotor. Daarnaast wordt platina gebruikt in olieraffinage en medische apparaten, en zijn er mogelijkheden voor gebruik in waterstofbrandstofceltechnologie. De invloed hiervan op de vraag is echter nog bescheiden vanwege het trager dan verwachte adoptietempo.

De platinamarkt wordt gekenmerkt door volatiliteit, onder meer veroorzaakt door de mogelijkheid om te wisselen tussen platina en palladium in de auto-industrie. Dergelijke verschuivingen kunnen de vraag en prijsontwikkeling snel beïnvloeden. Bovendien kampt de markt met structurele uitdagingen, zoals een verwacht aanbodtekort van 848.000 ounces in 2025, veroorzaakt door beperkte mijnbouwproductie en lage recyclingpercentages.

Ondanks deze uitdagingen biedt platina speculatieve kansen voor beleggers die geïnteresseerd zijn in industriële grondstoffen die gerelateerd zijn aan technologische ontwikkelingen en onevenwichtigheden tussen vraag en aanbod. Hoewel het niet de traditionele monetaire rol van goud heeft of de dubbele identiteit van zilver, onderstreept platina’s positie in de industriële sector de potentiële relevantie ervan in gediversifieerde beleggingsportefeuilles.