Consumptie in ontwikkelde landen zwaar getroffen door stijgende voedselprijzen over de hele lijn

Verklaring: De FAO Food Price Index (FFPI) is een maatstaf voor de maandelijkse wijziging van de internationale prijzen van een mandje levensmiddelen. Het bestaat uit een gemiddelde van vijf prijsindexen van productgroepen, gemeten op het gemiddelde exportaandeel van elke groep tijdens de periode 2014-2016. Lees dit artikel voor verdere technische achtergrond over de opbouw van de index.

Bereid u voor op het feiten dat dingen, op kort termijn, enkel erger zullen worden. We weten al hoe kwetsbaar opkomende landen en ontwikkelingslanden zijn voor fluctuaties van de voedselprijzen (32 Afrikaanse landen importeren ongeveer 90 % van hun basisvoedingsmiddelen). Dit betekent een grotere politieke instabiliteit in de opkomende wereld. Maar wat nieuw is, is dat ontwikkelde landen ook hard getroffen worden door de stijgende prijzen. Verscheidene ontwikkelde landen kennen momenteel, sinds de heropening van de economie, forse loonstijgingen (zelfs de eurozone, waar de lonen eindelijk een inhaalmanoeuvre hebben gedaan). Maar dit is niet genoeg om een hogere inflatie aan te kunnen. Ons uitgangspunt is dat de laagste inkomenskwintiel van de ontwikkelde wereld (ongeveer 15-20 % van de huishoudens) tijdens de komende maanden te maken zullen hebben met een sterk dalende koopkracht.

Veel voedingsmiddelen zijn prijsinelastisch – ze worden dus niet beïnvloed door prijs. Maar dit is niet het geval voor alle voedingsmiddelen. We noemen prijzen inelastisch wanneer een stijging van de prijs geen daling van het verbruik als gevolg heeft (meestal omdat de producten als essentieel gezien worden). Volgens het Amerikaanse Department of Food is de prijselasticiteit van Amerikaanse huishoudens voor brood en graan 0,04 – wanneer deze veel lager is dan 1,0 betekent dit dat het product niet reageert op prijs. Dit is logisch. Brood en granen zijn vaak basisproducten op het boodschappenlijstje van de armste huishoudens. Er zijn ook niet echt producten die deze kunnen vervangen. Onderzoek toont aan dat enkel een significante stijging van de prijzen van basisproducten - dus een verhoging met tientallen - zal zorgen voor een vermindering van het verbruik. Het Amerikaanse Department of Food neemt het voorbeeld van een 25 % stijging van de broodprijzen die slechts een daling van 1 % van de consumptie tot gevolg had. Sommige voedselproducten zijn echter wel elastisch, zoals buitenshuis eten, fruitsap, frisdrank, enz. Volgens het Amerikaanse Department of Food zorgt een prijsstijging van frisdrank van 10 % voor een gemiddelde daling van het verbruik met 8-10 %. De armste huishoudens zullen nu dus moeten kiezen tussen pasta of vers vlees. Zo eenvoudig is het.  Een onderzoek van het Franse nationale instituut voor statistiek (INSEE) toont aan dat wanneer bijvoorbeeld de prijzen voor graan en pasta gemiddeld 1 % stijgen, dit een daling van 0,23 % van de vleesconsumptie tot gevolg heeft. Kortom, huishoudens besparen op het boodschappenlijstje op wat als duurder wordt gezien, of als 'luxeproduct'.

Hogere voedselprijzen zullen een grote daling van de consumptie tot gevolg hebben. In de huidige context van aanhoudende inflatie zal de consumptie van essentiële voedselproducten (inelastische prijzen) in de meeste ontwikkelde landen waarschijnlijk stabiel blijven. Maar de consumptie van andere voedselproducten en onnodige kosten (reizen, elektronica, hotels, enz.) zal wel dalen. Verscheidene landen ervaren nu al een significant daling van de consumptie. In Frankrijk is de consumptie van goederen door huishoudens in maart 2022 met 1,3 % gedaald qua volume. Deze daling kan vooral worden verklaard door een daling van de voedselconsumptie (min 2,5 %). Als we deze cijfers van dichterbij bekijken, zien we dat het enkel over inelastische voedselproducten gaat (snoep en suiker, eieren, kaas, enz.). Dit is zorgwekkend. In de meeste ontwikkelde landen is consumptie de belangrijkste motor van economische groei. Dit vergroot het risico op stagflatie of, in sommige gevallen, zelfs recessie (doorgaans voor het Verenigd Koninkrijk). We moeten ons ook voorbereiden op politieke onrust. Ik zit nu in het Saxo-kantoor in Parijs, en het zou met niet verbazen als er in Frankrijk na de zomer weer grote betogingen komen, met mensen die op straat komen tegen de hoge kosten van levensonderhoud en de hoge voedselprijzen (de 'gele hesjes'-beweging in 2018 kwam er oorspronkelijk als reactie op de stijgende brandstofprijzen). Wat wel vaststaat is dat we niet nog een 'Roaring Twenties'-periode zullen meemaken, in tegenstelling tot wat verscheidene collega's geloofden toen de ontwikkelde economieën vorige lente terug opengingen. De economische vooruitzichten zien er somber uit.